Hebben je ouders gelijk? Was muziek vroeger echt ‘beter’? Het antwoord moet je eerder tussen de oren gaan zoeken…
Je kent het riedeltje waarschijnlijk van je ouders, een oom of een oudere kennis: «Muziek was vroeger toch beter». Of iets in de trant van «Vroeger schreven artiesten tenminste echte teksten». Of nog «Vandaag spelen muzikanten niet eens een instrument». Op de duur zou je je beginnen afvragen of die opmerkingen geen grond van waarheid bevatten.
Op zich is die muzikale generatiekloof geen nieuw fenomeen. En het zal zich ongetwijfeld herhalen wanneer we zelf ouder worden. Als je de 30 nadert, is het misschien zelfs al zo ver. Blijft de vraag: waar komt die generatiekloof nu eigenlijk vandaan?
1 Muzikaal afhaken
Als je (al) denkt dat muziek vroeger «beter» was, dan is het een duidelijk teken dat je muzikaal begint af te haken. Verschillende studies hebben die psychologische evolutie onder de loep genomen. Volgens één onderzoek verliezen de meeste mensen hun interesse in de muzikale actualiteit wanneer ze de 30 voorbij zijn. Ze volgen niet meer en houden vast aan wat ze al kennen en graag horen. Een andere studie wijst dan weer uit dat hersenen met ouder worden moeite hebben met nieuwe dingen en dus ook moeilijker nieuwe muzikale stijlen kunnen onderscheiden en begrijpen.
2 Een kwestie van periodes
In een mensenleven zijn er twee periodes waarin muziek een extreem belangrijke plaats inneemt: de adolescentie en de oude dag. «Tussen 14 en 22 jaar is muziek de soundtrack van alles wat je meemaakt, en we weten allemaal hoeveel je op dat moment in je leven meemaakt», legt cultureel psycholoog en professor muziek Tom ter Borgt uit aan het tijdschrift ‘Vice’. Liefdesrelaties, de ontdekking van de seksualiteit, je studies, de tijd die je doorbrengt met je vrienden: tijdens al die fases is muziek alomtegenwoordig. Veel liedjes gaan daar trouwens over. Het is ook in die periode dat je muzikale smaak zich vormt. «We stellen vast dat die smaak al voor een stuk gekneed is op de leeftijd van 14 jaar», gaat Tom ter Borgt verder. «Met 22 jaar is hij helemaal rijp.» Na die leeftijd verandert muzieksmaak niet veel meer. En wanneer je oud wordt, is muziek het laatste wat uit je geheugen verdwijnt. Als nostalgie je in de greep heeft…
3 Ingebakken vooroordelen
Een andere uitleg voor uitspraken als «Vroeger was muziek beter» vind je in de handboeken psychologie. Onze hersenen zijn gevoeliger voor negatieve elementen, met name tegenover iets wat we niet kennen, een fenomeen dat de naam ‘negativity bias’ of ‘negativiteitsfout’ draagt. Het zou te maken hebben met een mechanisme dat de menselijke evolutie ontwikkeld heeft om onze overlevingskansen te vergroten. Ons geheugen heeft daarentegen de neiging om aangename herinneringen nog mooier te maken, wat dan weer een ‘positivity bias’ of ‘positiviteitsfout’ is. Op die manier kunnen we een positief beeld vormen van onszelf. Vooral oudere mensen vervallen in die denkwijze, want fijne herinneringen ophalen zou het vooruitzicht van de dood draaglijker maken. Alles samen betekent het dus dan we graag mijmeren over een zogezegd glorieus verleden terwijl we het heden slechter inschatten.
4 Het effect van blootstelling
Als oudere mensen minder geïnteresseerd zijn in hedendaagse muziek is het simpelweg ook omdat ze die veel minder te horen krijgen. Hoe meer je ergens aan blootgesteld wordt, hoe beter je het begrijpt en hoe meer je het waardeert. Dat is bijvoorbeeld ook het principe van reclame. Herhaling en frequentie hebben een positieve invloed op ons oordeel. En aangezien mensen die op muzikaal vlak afhaken niet meer frequent worden blootgesteld aan actuele muziek hebben ze er gewoon geen positief idee van.
Wil je vooral niet worden zoals je ouders? Dat zit er maar één ding op: blijf voortdurend geïnteresseerd in nieuwe muziek en hou je muziekcultuur op peil.
Hoe evolueert onze smaak?
Onze muzieksmaak hangt in de eerste plaats af van de tijd waarin we leven. Anno 2023 luisteren we niet meer naar dezelfde dingen als drie eeuwen geleden. Daarnaast bepaalt ook de plaats waar we wonen onze muzikale voorkeur. «Mensen in China of Nigeria luisteren niet naar dezelfde dingen als Nederlanders, ook al lijken aanstekelijke liedjes in een 4/4-ritme bijna overal ter wereld populair» legt Tom ter Bogt uit aan ‘Vice’. Ook belangrijk: de invloed van de mensen in je omgeving. Als je ouders eerder naar rock luisteren en je bent opgegroeid met de Beatles, Iggy Pop of Joy Division, dan zul je waarschijnlijk zelf ook van dat soort muziek houden. De smaak van je vrienden zal je echter nog het meest beïnvloeden. Het omgekeerde is trouwens ook waar: jouw muzieksmaak zal een invloed hebben op je keuze van vrienden. Tot slot bestaan er ook verbanden tussen je persoonlijkheid (verlegen, sociaal, chaotisch) en je favoriete muziekgenres, ook al zijn die banden niet erg uitgesproken.
Dit artikel verscheen eerst op Metro: https://www.metrotime.be/nl/what-about/was-muziek-vroeger-echt-beter
