Had je al gehoord van ‘flygskam’? Nu mag je ook ‘tågskryt’ toevoegen aan je woordenschat. Dat neologisme is eveneens afkomstig uit Zweden, en het drukt de ecologische ambities uit van de jonge generaties, die vastbesloten zijn om meer ‘slow’ te reizen.
Wist je dat een kilometer die je door de lucht aflegt 45 keer meer vervuilend is dan een kilometer met de TGV? De luchtvaart wordt algemeen beschouwd als het schadelijkste transportmiddel van allemaal, verantwoordelijk voor 2 à 3% van de wereldwijde koolstofuitstoot. In deze post-pandemische wereld maken we ons met zijn allen meer dan ooit zorgen om de versnellende klimaatverandering, en steeds meer reizigers beslissen om niet langer het vliegtuig te nemen. Zij gaan volmondig akkoord met ‘flygskam’.
Flygskam neemt een hoge vlucht bij jongeren
Het concept komt recht uit Zweden. Flygskam betekent letterlijk ‘schaamte (skam) om te vliegen (flyg)’, een verwijzing naar de vervuiling die de luchtvaart met zich meebrengt en zijn nefaste impact op het milieu. Het vliegtuig links laten liggen is dus een ecologische actie geworden.
De ‘flygskam’-beweging stak voor het eerst de kop op in Zweden in 2017. Een jaar later sloeg ze pas echt aan, in het kielzog van de klimaatstakingen die Greta Thunberg lanceerde. De vliegschaamte had al snel concrete gevolgen: een studie van het WWF wees uit dat 23% van de Zweden er in 2018 voor koos om niet met het vliegtuig te reizen en op die manier hun ecologische voetafdruk wou verkleinen. Het jaar daarop daalde het aantal binnenlandse vluchten met 11%, een historische terugval. Tegelijkertijd mochten de Zweedse spoorwegen meer reizigers verwelkomen (+5%), ook op nachttreinen (+11%).
De Zweden staan bovendien niet alleen. Ook in de rest van Europa ervaren steeds meer mensen een knagend schuldgevoel als ze een vliegticket boeken. Flygskam heeft onze contreien bereikt, met name bij de jongere generaties. Zij denken twee keer na voor ze aan boord stappen van een vliegtuig. Volgens een studie van Greenpeace in Frankrijk zegt 53% van de mensen tussen 18 en 34 jaar dat ze niet langer puur voor het plezier het vliegtuig willen nemen. «Vliegen blijft een populair transportmiddel omdat we op die manier naar verre bestemmingen kunnen ontsnappen», zeggen de auteurs van het rapport. «Maar de studie wijst er ook op dat veel mensen het in de context van de klimaatsituatie nodig vinden om minder vaak recreatief te vliegen.»
Verandering aanmoedigen
De een zijn dood is de ander zijn brood. Terwijl het vliegtuig aan populariteit moet inboeten, is er een herwonnen enthousiasme voor de trein. Aangespoord – pun intended – door bezorgdheid om het klimaat kiezen jongeren steeds vaker voor dat aloude alternatieve transportmiddel. Ook voor dat fenomeen hebben onze Zweedse vrienden een passende term bedacht: ‘tågskryt’, een combinatie van de respectieve woorden voor ‘trein’ en ‘opscheppen’. In het Engels heet het ‘train brag’, en het verwijst naar het gevoel van trots dat mensen ervaren omdat ze de trein nemen in plaats van andere, meer vervuilende, transportmiddelen – het vliegtuig op kop. Zo helpen ze met één week vakantie niet al hun ecologische inspanningen van een volledig jaar om zeep.
Een belangrijk verschil tussen flygskam en tågskryt is de connotatie. Flygskam ligt minder goed omdat het emoties van schaamte en schuld oproept, tågskryt is per definitie een positief gevoel. Het weerspiegelt de overtuiging dat we proactief keuzes kunnen maken die beter zijn voor de planeet. Tågskryt is dan ook gemakkelijk om over te nemen en geeft mensen zin om het fenomeen te delen, ook op sociale netwerken.
Onder de hashtag ‘#tagskryt’ posten jongeren foto’s van zichzelf in de trein om anderen ertoe aan te zetten hetzelfde te doen (en zo hun koolstofvoetafdruk te reduceren). Tegelijk tonen ze dat de trein nemen per definitie een andere manier is om te reizen: je geniet van het traject en de landschappen, je ontspant je, je ontmoet mensen… Om die reden maakt tågskryt meer kans om ook echt verandering teweeg te brengen.
Persoonlijke acties hebben impact
Dat lijken ook de studies van Steve Westlake uit te wijzen, een onderzoeker in milieuleiderschap aan de Universiteit van Cardiff in Wales. Aan de hand van een reeks interviews wist hij aan te tonen dat de keuze om te stoppen met het vliegtuig te nemen een aanstekelijk effect heeft. «Het hele taalgebruik rond schaamte en schuldgevoel heeft een uitgesproken negatief bijklank», legt hij uit. «Ik gebruik het niet graag om mensen zover te krijgen dat ze het vliegtuig afzweren.» Daartegenover staat dat de keuze om niet langer het vliegtuig te nemen wel degelijk anderen aanmoedigt om hetzelfde te doen, stelt hij.
«Niet meer vliegen is een van de eenvoudigste en meest krachtdadige acties die je als individu kunt ondernemen», gaat Westlake verder. «Het dwingt je om met anderen in gesprek te gaan en je keuze uit te leggen. En hoe lastiger de beslissing, hoe sterker het effect van dat gesprek. Het gaat dus verder dan een persoonlijke beslissing om je koolstofvoetafdruk met x kilogram of y ton CO2 terug te dringen. In feite leidt persoonlijke verandering tot veranderingen binnen de maatschappij en het systeem.»
Waar ga jij dus voor in je volgende reis: flygskam, of toch liever tågskryt?
Dit artikel verscheen eerst op Metro: https://nl.metrotime.be/lifestyle/move-fiere-pendelaars-doen-aan-tagskryt
