Zondag is het Erfgoeddag, een van de jaarlijkse hoogtepunten voor erfgoedliefhebbers. Deze dag staat al maanden met stip in hun agenda. Begrijpelijk, want overal wordt de rode loper voor hen uitgerold en werden kosten noch moeite gespaard om hen te ontvangen. En ook jij bent van harte welkom.
Op Erfgoeddag maak je in heel Vlaanderen en Brussel kennis met de (vaak verborgen) schatten van archieven, musea, erfgoedbibliotheken en andere erfgoedorganisaties. Goed voor een duizelingwekkend aanbod van meer dan 1.100 activiteiten! Elk jaar is er een boeiend thema waarrond het aanbod is opgebouwd. Dit keer ligt de focus op het verleden van onderwijs en opvoeding. In alle activiteiten speelt het schoolerfgoed een glansrol. En wat helemaal mooi is? Alle activiteiten op Erfgoeddag zijn gratis.
De bedoeling van deze dag is dat je de smaak te pakken krijgt, voor die andere 364 dagen van het jaar. Rond en met erfgoed is er heel wat te doen in de vele musea, archieven, bibliotheken en andere erfgoedverenigingen die Vlaanderen en Brussel rijk zijn. Het hele jaar door zetten ze hun beste beentje voor om het publiek, jou dus, in de watten te leggen.
Deze week tonen we jou wat ‘erfgoed’ allemaal kan zijn. Eeuwenoude voorwerpen, zeker, maar ook jonkies van nog ‘maar’ enkele decennia oud, van uitzonderlijke ‘gevallen’ tot spullen en gebruiken die getuigen over het leven van alledag, van foto’s tot en met een haarlok: het is allemaal erfgoed. Stuk voor stuk bijzondere getuigen die iets over de mensen en de maatschappij van vroeger vertellen: verhalen die je gegarandeerd doen opkijken.
Aftrappen doen we met deze merkwaardige voorwerpen uit Antwerpen en Mechelen.
Haarlok in papier gewikkeld uit een procesbundel van de kerkelijke rechtbank
17e eeuw, Aartsbisschoppelijk Archief Mechelen
Wat doet deze haarlok in een bisschoppelijk archief? Een mysterie.
Dit is alles wat rest van een procesbundel uit het archief van de kerkelijke rechtbank van het aartsbisdom Mechelen. Die hield toen het privéleven van mensen nauwlettend in de gaten. De haarlok bleef eeuwenlang onopgemerkt bewaard, gewikkeld in een stuk handgeschept papier. Vermoedelijk diende ze als bewijsstuk in een proces, maar jammer genoeg is dat de enige informatie waarover we vandaag nog beschikken.
Op de buitenzijde van de papierwikkel is alleen een raadselachtig bijschrift te zien, voorzien van een hartje. Is het een rebus in het Spaans? Draaide het proces om een schaking van de bruid, een verboden liefde, overspel? Dat er een liefdeshistorie in het spel is, is waarschijnlijk, maar waar het precies om ging zullen we nooit weten.
Dat hoeft niet zo erg te zijn. Waar de geschiedenis niet al haar geheimen prijsgeeft, laat ze des te meer ruimte voor onze verbeelding. En zo maken we er zelf een verhaal van. Dat begon misschien met een roodharige schone gezeten op de witte schimmel van haar geliefde. De rest mag je zelf aanvullen…
Ceremoniële brits
1638, Museum Plantin-Moretus
Wat is dit, een cricket bat, een oude mattenklopper of een gesofisticeerde stok om klappen mee uit te delen? Met linten, belletjes en kleurrijke schilderingen op de voor- en achterkant? Vreemd.
Onderzoek in het archief brengt raad. In de zeventiende eeuw komt niemand de wereldberoemde drukkerij van Plantijn als kandidaat-drukker of -letterzetters zomaar binnen. Nee, er is een proeftijd van een jaar en zes weken. Wie die periode succesvol doorloopt, ondergaat daarna een overvloedig met bier gemarineerde ontgroenings- of doopceremonie, geleid door de prins van de Kapel van de drukkerij. Met deze brits als symbolisch strafwerktuig in de hoofdrol. Tijdens het zingen van het dooplied slaan de dooppeters de nieuwe gezellen met de brits, en krijgen ze water over zich heen.
Na de ceremonie worden de ‘vrijgemaakte’ gezellen opgenomen in de ‘Kapel’, de werknemersorganisatie van de Plantijnse drukkerij. Deze organisatie handhaaft de tucht in de drukkerij. Elk jaar verkiezen de vrije gezellen onder de collega’s een prins die aan het hoofd van de Kapel komt te staan. In 1638 valt deze eer Balthasar Moretus te beurt, daarvan getuigt deze brits.
Erfgoeddag?
Al sinds 2001 blaast de cultureel-erfgoedsector verzamelen op de eerste zondag na de paasvakantie. Het doel? De verscheidenheid, het potentieel van en de zorg voor het roerend en immaterieel cultureel erfgoed dat in Vlaanderen en Brussel leeft onder de aandacht van zoveel mogelijk mensen brengen. Heel vaak wordt ook een kijkje achter de schermen gegeven, om zo te tonen wat er allemaal bij de zorg voor dat erfgoed komt kijken.
Zin in meer erfgoed? Surf naar www.erfgoeddag.be en laat je verrassen door het veelzijdige aanbod. Ook Musea Brugge, het Gallo-Romeins Museum, Aartsbisschoppelijk Archief Mechelen en Museum Plantin-Moretus zijn van de partij. Voor sommige activiteiten reserveer je best je plekje. Doe ook mee aan de wedstrijd van Erfgoeddag en maak kans op mooie prijzen!
Dit artikel verscheen eerst op Metro: https://nl.metrotime.be/cultuur/aftellen-naar-erfgoeddag-mysteries-antwerpen-en-mechelen
