De Antwerpse psychiater Dirk De Wachter is al jarenlang een gezaghebbende stem in het publieke debat over mentaal welzijn, na de opgelegde coronalockdown meer dan ooit relevant. De Wachter ijvert voor wat meer traagheid in de ratrace die het leven in de huidige consumptiemaatschappij geworden is. Vier maanden na de afkondiging van de strenge coronamaatregelen merkt de psychiater de gevolgen ervan op onze mentale gezondheid, maar hij ziet ook veel goeds. «Mensen tonen zich meer solidair dan ooit.»
«Eind maart ben ik 60 jaar oud geworden, zeer jong natuurlijk, maar toch iets wat ik graag had willen vieren», zegt hij wanneer we vragen hoe hij op persoonlijk vlak corona is doorgekomen. «Parijs, die stad is m’n lang leven, daar had ik mijn verjaardag graag met vrienden en familie gevierd. Dat te moeten afgelasten vond ik spijtig, maar goed, het blijft natuurlijk een luxeprobleem.»
Gingen de meeste gesprekken met patiënten de afgelopen maanden over corona?
Dirk De Wachter: «Het komt natuurlijk ter sprake, maar het is niet zo dat mensen naar hier kwamen met corona-angst ofzo. Wat wel veranderd is, is dat men bang naar de toekomst kijkt. Werkonzekerheid, dreigende faillissementen, financiële onzekerheid… Daar zijn de mensen mee bezig. Voor sommige van mijn patiënten was het ook een periode waarin ze zich voor het eerst ‘normaal’ voelden. Vaak zijn dat mensen die geïsoleerd leven en sowieso al weinig sociale contacten hebben.»
Vorig jaar voelde 46% van de mensen zich vaak tot altijd eenzaam, bij jongeren was dit zelfs meer dan de helft. Hoe zal de quarantaine deze cijfers beïnvloeden?
«Dat zal zeker niet positief zijn, wat de eerste cijfers van Sciesano ook bevestigen. De problemen van angst en depressie stijgen. Het gevoel van eenzaamheid, nutteloosheid en zinloosheid is ook in opmars. Psychische problemen en eenzaamheid zijn ook heel erg met elkaar verbonden. Het is alvast mijn hoop dat het gebrek aan contact mensen bewust heeft gemaakt van het essentiële belang van die verbondenheid. Ook met onze ouders en grootouders.»
Hoe verklaar je het groot aantal scheidingen na de lockdown?
«Een relatie kan je beschouwen als schipperen tussen nabijheid en samenhang. Wanneer je verplicht wordt om voortdurend bij elkaar te zijn, kan men dat als verstikkend ervaren.»
Je pleit al jaren voor minder haastigheid en meer tijd om rust te vinden. Deze crisis komt op dat vlak niet ongelegen.
«Opgelegd niets doen is ook niet goed. Het gaat niet over te veel of te weinig. Het is ook met enige ironie dat ik ‘verveling’ op de kaart zet als iets positiefs. Ik orakel vooral voor een zekere vertraging van de maatschappij; dat we het wat rustiger aan moeten doen en meer nadenken. Als men natuurlijk moet thuisblijven, en geen contact mag hebben met medemensen, is dat behoorlijk lastig. Ik hoop desondanks dat de lockdown uitnodigt om in te zien dat het ook anders kan, met minder overdaad.»
«Het toelaten van lastigheid is de mooiste uitnodiging tot verbinding», vind ik een mooie quote van je. Houdt deze uitspraak nog steeds stand?
«Ja, ik probeer wel consequent te blijven. (lacht) In de huidige, lastige tijden heb ik ook gezien dat mensen zich meer solidair dan ooit hebben getoond. Je loopt over straat, en mensen zijn een stuk vriendelijker. Er wordt meer geholpen ook. In het algemeen werden de maatregelen ook goed opgevolgd. Het toont voor mij aan dat Rutger Bregman gelijk had toen hij stelde dat de meeste mensen deugen.»
«Ik kijk wel met een bang hart naar de toekomst. Als alles terug naar het zogenaamde normaal gaat, en men het economische en financiële gat dat we nu hebben geslagen moet opvullen, hoever gaat die solidariteit dan nog dragen? Ik ben bang dat ons traag opgebouwd, goed werkend systeem van sociale zekerheid onder grote druk zal komen te staan en we evolueren richting Amerikaanse toestanden. Hun duale samenleving is er één van ‘haves’ en ‘have nots’, van winnaars en losers.»
Pleit je dan voor hogere belasting op de allerrijksten?
«Ik ben geen politicus, en wens me dan ook ver af te houden van partijpolitiek. Wat me wel opvalt, is dat er opvallend weinig nieuwe standpunten worden ingenomen, enkel meer van hetzelfde. Je zou verwachten dat bij een crisis van deze omvang men wat meer out of the box denkt.»
Zal deze lockdown en zijn gevolgen een blijvende gedragsverandering bij de mensen teweegbrengen?
«Onlangs had ik een interview met een Nederlandse trendwatcher en die dame zei me: ‘Vanaf nu gaan we trager leven, solidairder, ecologischer, enzovoort’. Ik denk zelf van niet. Voor dit coronavirus had je al een groep die uit de boot viel met burn-out, verslaving of vermoeidheid, en dat zal na de lockdown niet anders zijn. Ik sluit me meer aan bij Michel Houellebecq, die scherpzinnig als altijd zei: ‘We zullen na de lockdown niet in een andere wereld wakker worden; het zal dezelfde wereld zijn, alleen wat erger’. Als psychiater moet ik wel wat hoopvoller zijn, laten we ons daarom engageren om de goede richting te houden.»
Aaron Verbrugghe
Het bericht Dirk De Wachter: “De meeste mensen deugen inderdaad” verscheen eerst op Metro.
