Onderzoek van VUB en ULB in samenwerking met een internationaal team van onderzoekers uit verschillende universiteiten in Europa, Rusland en de Verenigde Staten heeft aangetoond dat er 430.000 jaar geleden een grote meteoriet is ontploft boven Antarctica. Daarbij kwam een kracht vrij die vergelijkbaar is met die van 1.000 Hiroshima-kernbommen.
De meteoriet met een diameter van zo’n 100 meter drong de dampkring binnen en explodeerde nog voor hij het ijs van de zuidpool bereikte – met een enorme kracht. “De explosie moet voor een vernietigende schade hebben gezorgd in een straal van tientallen tot enkele honderden kilometers rond de plek van de ontploffing”, zegt VUB-professor Steven Goderis, die in 2018 de expeditie leidde die de ontdekkingen mogelijk maakte.
Goderis en zijn team gingen toen op zoek naar micrometeorieten in de Walnumfjellet, die deel uitmaakt van het Sør Rondanegebergte in het oosten van Antarctica. “De microscopisch kleine brokstukken van de ingeslagen meteoriet hebben een speciale samenstelling, waardoor ze goed te onderscheiden zijn van de gewone meteorieten en micrometeorieten die we op Antarctica vinden. Ze hebben een samenstelling die overeenkomt met die van meteorieten, maar reflecteren ook de zuurstofisotopische samenstelling van het Antarctische ijs.”
De explosie kon gedateerd worden aan de hand van verschillende boorkernen die in de loop van de voorbije decennia in het poolijs zijn verzameld. In een aantal van die boorkernen vonden de onderzoekers ook sporen van de kosmische explosie.
Regelmatige gebeurtenis
“Waarschijnlijk komen dergelijke ’airburst-achtige’ fenomenen geregeld voor, maar we vinden er meestal geen enkel spoor van terug”, zegt Goderis. “In 2013 was er in het Siberische Chelyabinsk een gelijkaardige maar veel kleinere bijna-inslag, die toen veel schade veroorzaakte en waarbij wonderbaarlijk genoeg bijna uitsluitend materiële schade werd aangericht. Nog in Rusland, in Tunguska, werd in 1908 een gelijkaardige impact van een 100 meter grote meteoroïde beschreven. Waarschijnlijk moeten we rekening houden met een frequentie voor een inslag van die omvang van één keer om de duizend tot vijfduizend jaar.”
Er blijft een kleine kans bestaan dat de meteoriet effectief het aardoppervlak heeft geraakt en dat de sporen daarvan in de loop van de voorbije vierhonderdduizend jaar letterlijk zijn ondergesneeuwd. In dat geval bevindt de impactkrater zich wellicht onder een flinke laag ijs. Toekomstig onderzoek kan daar eventueel uitsluitsel over geven. “De kans is redelijk klein”, denkt Goderis. “Maar niet helemaal onbestaand. Waar we wel zeker van zijn, is dat we de sporen van de thermische impact die zo’n explosie heeft veroorzaakt beter in kaart zullen kunnen brengen. Ook de schokgolf die na de explosie volgde, zal waarschijnlijk ergens sporen zal hebben nagelaten.”
Het onderzoek werd gepubliceerd in Science Advances en mede mogelijk gemaakt door de logistieke ondersteuning vanuit het Belgische Prinses Elisabethstation op Antarctica, en de financiële ondersteuning door het federaal wetenschapsbeleid (Belspo).
Het bericht Meteoriet explodeerde boven de zuidpool met kracht van 1.000 Hiroshima-kernbommen verscheen eerst op Metro.
